Vallende sterren

P E R S B E R I C H T

------------------------------

------------------------------ ---------------------

Utrecht, 10 december 2023

Gunstige sterrenregen van de Geminiden in de nacht van 14 op 15 december

In de nacht van donderdag 14 op vrijdag 15 december vindt het maximum plaats van de meteorenzwerm de Geminiden. Dit is de tweede grootste jaarlijkse meteorenzwerm aan de sterrenhemel. Volgens Marc van der Sluys, docent sterrenkunde aan de Universiteit Utrecht en maker van hemel.waarnemen.com , zijn de astronomische omstandigheden dit jaar gunstig en zijn er in de nacht van donderdag op vrijdag bij helder weer en op een donkere plek met het blote oog tot circa 65 'vallende sterren' per uur te zien.

De Geminiden zijn vernoemd naar het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini), waar de meteoren vandaan lijken te komen. Dit sterrenbeeld staat bij ons in december 's avonds boven de oostelijke en 's ochtends boven de westelijke horizon. De meteorenzwerm bestaat uit achtergelaten puin van de planetoïde (en mogelijk uitgedoofde komeet) Phaethon. Doordat de aarde in haar baan om de zon door de puinwolk beweegt, zien wij deze meteorenzwerm ieder jaar rond dezelfde datum. De Geminiden kenmerken zich door hun grote aantallen, hun helderheid, hun gelige kleur en de korte sporen die ze nalaten.

Vallende sterren zijn lichtflitsen die af en toe aan de sterrenhemel verschijnen. De flitsen hebben echter niets met sterren te maken, zegt Van der Sluys. Ze worden veroorzaakt door ruimtepuin, vaak niet groter dan een zandkorrel, dat circa 100 kilometer boven ons hoofd in de aardatmosfeer terecht komt. Door de hoge snelheden van het ruimtepuin wordt de lucht vóór zo’n gruisdeeltje gecomprimeerd, verhit en aan het gloeien gebracht, wat wij zien als een flitsje. De snelheden van de Geminiden zijn met circa 125.000 km/uur gemiddeld.

De piek van de Geminiden is met minder dan 24 uur vrij kort, waardoor het maximum regelmatig ongunstig valt. Dit jaar is die piek om 17:30 uur. Dit is niet ideaal, en zorgt ervoor dat het beste moment om de meteoren waar te nemen al rond 1 uur 's nachts valt, vroeger dan gebruikelijk. Doordat de Maan voor slechts 5% is verlicht en onder de horizon staat zijn de omstandigheden dit jaar toch nog redelijk gunstig. Volgens hemel.waarnemen.com neemt het aantal meteoren gedurende de nacht toe van circa 30-40 per uur rond 21 uur; (kijk naar het oosten) tot 55-75 per uur rond 1 uur (in het zuidoosten). Een nacht eerder kunnen rond 5 uur circa 40-55 meteoren worden waargenomen.

De piek is dit jaar minder minder hoog dan de extreme piek van 2021, maar hoger dan afgelopen jaar en komend jaar. Ook in 2025 en 2026 valt de zwerm volgens Van der Sluys weer gunstig. Om de meteoren waar te nemen is geen speciale apparatuur nodig; het blote oog, een heldere hemel en warme kleding volstaan. Door een donkere plaats op te zoeken kunnen ook de zwakkere meteoren worden waargenomen; op minder donkere locaties is mogelijk minder dan de helft van de meteoren zichtbaar.

Dr. Marc van der Sluys, hemel.waarnemen.com

Beeld:

Het hemelkaartje toont de sterrenhemel in zuidoostelijke richting op 15 december om 0:45 uur, wanneer de meeste Geminiden te zien zijn. De (groene) balk onderin is de horizon. De (gele) cirkel geeft het punt aan de hemel aan waar de meteoren vandaan lijken te komen; de sporen stellen meteoren voor (schematisch). De blauwe lijntjes tonen de sterrenbeelden; de naam is in ieder sterrenbeeld vermeld. Links is de (steel)pan in de Grote Beer te herkennen, rechts het wintersterrenbeeld Orion. Credit: Marc van der Sluys/ hemel.waarnemen.com .