De unieke enclavesituatie van beide Baarles vergt een bestuurlijke structuur op maat van de dagelijkse grensoverschrijdende samenwerking tussen deze tweelinggemeenten. De gemeenteraden van de enclavegemeenten Baarle-Hertog (B) en Baarle-Nassau (NL) hebben besloten op 25 juni tijdens de gezamenlijke vergadering van het Gemeenschappelijk Orgaan Baarle (GOB) om de bestaande samenwerking verder te versterken.
Beide gemeenteraden streven ernaar om vanaf 1 januari 2020 een grensoverschrijdende rechtspersoon met bevoegdheidsoverdracht op te richten die voor alle zaken van gemeenschappelijk belang beleid kan voorbereiden, besluiten kan nemen en deze ook uitvoeren. De keuze viel daarbij op de Benelux Groepering voor Territoriale Samenwerking (BGTS): een publiekrechtelijke samenwerkingsvorm met rechtspersoonlijkheid op basis van het Benelux-Verdrag inzake Grensoverschrijdende en Interterritoriale Samenwerking van 20 februari 2014 dat in werking trad op 1 januari 2019.
Bestuur op maat
Beide gemeenten werken al sinds 1998 samen in het Gemeenschappelijk Orgaan Baarle (GOB). Ook dit is een Benelux-instrument voor grensoverschrijdende samenwerking. De beide gemeenteraden komen drie keer per jaar samen als ‘GOB in plenaire samenstelling’, de beide colleges vergaderen maandelijks als ‘GOB in beperkte samenstelling’. Hoewel het GOB geen rechtspersoonlijkheid bezit, is de Baarlese samenwerking al jaren intensief en omvangrijk. Besluiten van het GOB binden de twee gemeenten, maar hebben geen (directe) rechtsgevolgen voor onze inwoners.
Op 25 juni 2013 besloot het GOB-plenair om te komen tot een Europese Gemeente met één bestuur als stip op de horizon, en met als tussenstap de omvorming van het GOB tot een grensoverschrijdende rechtspersoon. Het besluit van 25 juni 2019 brengt deze tussenstap nu dichterbij. “Dit is een nieuwe stap op weg naar een gezamenlijk bestuur op maat voor de enclavesituatie”, licht burgemeester Marjon de Hoon-Veelenturf (Baarle-Nassau) toe. “De oprichting van een rechtspersoon biedt nieuwe mogelijkheden om de samenwerking te versterken en brengt ons dichter bij de Europese gemeente die we uiteindelijk willen zijn.”
Voorbereiden
Het besluit is het startpunt voor de concrete voorbereidingen om de rechtspersoon op te richten. “Dit besluit is te vergelijken met een verloving. We spreken tegenover elkaar uit dat we samen een grensoverschrijdende rechtspersoon willen oprichten. De komende maanden werken we de huwelijkse voorwaarden verder uit op basis waarvan beide gemeenten elkaar vervolgens hun ja-woord kunnen geven.”, aldus schepen Erik Van der Vloet (Baarle-Hertog). Als eerste over te dragen bevoegdheden wordt gedacht aan mobiliteit en afvalinzameling. De concrete invulling en afbakening van deze bevoegdheidsoverdracht zijn onderdeel van de voorbereidingen die dit najaar verder vorm krijgen.
Expertgroep
Na een lange periode waarin vooral geïnvesteerd is in een goede onderlinge verstandhouding tussen beide gemeenten is medio 2017 een expertgroep ingesteld om de implicaties en de meerwaarde van de oprichting van een grensoverschrijdende rechtspersoon in kaart te brengen en daar een advies over uit te brengen. De expertgroep bestond uit vertegenwoordigers van de Benelux Unie, het Vlaams Agentschap Binnenlands Bestuur, het Nederlands ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de gouverneur van Antwerpen, de provincie Noord-Brabant, de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten en uiteraard ook beide gemeenten. Zij rondden hun werkzaamheden eerder dit jaar af. Het advies van de expertgroep leidde tot het streven om vanaf 1 januari 2020 een grensoverschrijdende rechtspersoon op te richten.
